Абдзэхабзэ
Абдзахэбзэ — адыгэмэ ябзэIуакIэмэ ащыщ. Абдзэхэ лъэпкъым идиалектыр ары. Абдзэхабзэр Адыгэбзэ КӀахэбзэмэ ащыщ. КӀ, Чъ, ЧӀ, Ч макъэхэр адрэ адыгэ диалектхэм уелъытыгъэу нэхь макӀ. Ыджырэ зэмэным нэхьыбэу Тыркуем дэс Адыгэмэ ар рагущыӀэ. Адыгэ хэкум АбдзэхыбзэкӀэ къэгущыӀэрэр зыныбжъ хэкӀодагъэ Абдзэххэр ары. Хьакурынэхьаблэм абдзахэ бэ дэс. Тыркуем мин 500 Абдзахэ ис. Адрэ Абдзахэхэр исых Иорданием, Сирием, Исраил и Рихьаные.
Хьарыфмэ ямакъэхэр
[хэӀэзыхь | вики-текстым еӀаз]Хьэрыф 'ч' [t͡ʃ] ыкӏи 'чъ' [t͡ɕ] КӀахыбзэхэмкӏэ (Шапсыгъэбзэ, Бжъэдыгъубзэ ыкӏи КӀэмыгуябзэ) хъугъэх Абдзахэбзэмкӏэ 'щ' [ʃ] ыкӏи 'ш' [ɕ].[1]
| Инджылыбзэ | Абдзахэбзэ | КӀахыбзэ | Къэбэрдеибзэ | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Кириллица | IPA | Кириллица | IPA | Кириллица | IPA | |
| village | щылэ | ɕəla | чылэ | t͡ʃəɮa | жылэ | ʒəɮa |
| spear | пщы | pɕə | пчы | pt͡ʃə | бжы | bʒə |
| goat | пщэны | pɕanə | пчэны | pt͡ʃanə | бжэн | bʒan |
| to run | шэн | ɕan | чъэн | t͡ʂan | жэн | ʒan |
| cold | шыӏэ | ɕəʔa | чъыӏэ | t͡ʂəʔa | щӏыӏэ | ɕʼəʔa |
| night | щэщы | ɕaɕə | чэщы | t͡ʃaɕə | жэщ | ʒaɕ |
| cow | щэм | ɕam | чэм | t͡ʃam | жэм | ʒam |
| fast | шыкӏай | ɕət͡ʃaːj | чъыкӏай | t͡ʂət͡ʃaːj | - | - |
Хьэрыф 'кӏ' [t͡ʃʼ] ыкӏи 'чӏ' [t͡ʂʼ] КӀахыбзэхэмкӏэ (Шапсыгъэбзэ, Бжъэдыгъубзэ ыкӏи КӀэмыгуябзэ) хъугъэх Абдзахэбзэмкӏэ 'ӏь' [ʔʲ] (ӏ + й зэхэтэу) я 'щӏ' [ɕʼ].[2]
| Инджылыбзэ | Абдзахэбзэ | КӀахыбзэ | Къэбэрдеибзэ | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Кириллица | IPA | Кириллица | IPA | Кириллица | IPA | |
| stands | ӏьэт | ʔʲat | чӏэт | t͡ʃʼat | щӏэт | ɕ’at |
| sits | ӏьэс | ʔʲas | чӏэс | t͡ʃʼas | щӏэс | ɕ’as |
| lies | ӏьэлъ | ʔʲaɬ | чӏэлъ | t͡ʃʼaɬ | щӏэлъ | ɕ’aɬ |
| boy/young man | ӏьалэ | ʔʲaːla | кӏалэ | t͡ʃʼaːɮa | щӏалэ | ɕʼaːɮa |
| to regret | ӏьэгъожьын | ʔʲaʁʷaʑən | кӏэгъожьын | t͡ʃʼaʁʷaʑən | щӏегъуэжын | ɕʼeʁʷaʒən |
| few | маӏьэ | maːʔʲa | макӏэ | maːt͡ʃa | мащӏэ | maːɕʼa |
| to ask | ӏьэупкӏэн | ʔʲawpt͡ʃʼan | кӏэупкӏэн | t͡ʃawpt͡ʃan | щӏэупщӏэн | ɕʼawpɕʼan |
| guest | хьаӏьэ | ħaːʔʲa | хьакӏэ | ħaːt͡ʃʼa | хьащӏэ | ħaːɕʼa |
| to fast | нэӏьын | naʔʲən | нэкӏын | nat͡ʃʼən | - | - |
| new | щӏэ | ɕʼa | кӏэ | t͡ʃʼa | щӏэ | ɕʼa |
| place | щӏыпӏэ | ɕʼapʼa | чӏыпӏэ | t͡ʂʼəpʼa | щӏыпӏэ | ɕʼapʼa |
КъызэраIуэ зэхъокIыгъэхэр
[хэӀэзыхь | вики-текстым еӀаз]- Абдзах Iэй ↔ кӏ КӀахыбзэ: ӏэйлэ ↔ кӏалэ, ӏэйс ↔ кӏэс, Iэйхь ↔ кӏахь
- Абдзах щ ↔ ч КӀахыбзэ: щыӏэ ↔ чъыӏэ, щэм ↔ чэм, мащэ ↔ мачӏэ